Een belangrijke trend binnen het huidige informatiebeleid van de overheid is het streven naar openheid. Waren tot nu toe de pijlen van de overheid vooral gericht op de industrie (open standaarden,open source), nu wil de overheid zelf ook meer open zijn. Open data is daarbij het leitmotiv. Overgewaaid van de Obama administration, omarmd door Neelie Kroes met haar streven naar hergebruik van overheidsdata, en nu dus geland in de polder van de Digitale Agenda.NL. Boeiend om te zien is dat open data in Nederland tot nu toe vooral gericht is op doelen als transparantie en openbaarheid van bestuur. Niet voor niets is de EU-richtlijn hergebruik van overheidsinformatie in 2003 in de WOB geïmplementeerd. Volgens Maxime Verhagen is open data echter vooral een stimulans voor economische innovatie. Meer buienradars, car tracks en wc-findersdus, allemaal diensten ontwikkeld op basis van publieke data. Wat betekent deze open overheid voor zaken als privacy, kwaliteit, aansprakelijkheid, tarifiëring? Betekent de open overheid ook een meer compacte overheid? En niet te vergeten, wat betekent “Diginotar” voor een overheid die graag open wil zijn, maar wellicht de risico’s hiervan nog onderschat.
Agenda
15.30 Inloop & koffie
16.00 Welkom door Frits Bussemaker, voorzitter iPoort
16.10 Presentatie stellingen en debat.
Het debat staat onder leiding van de heer Leo Smits, algemeen directeur van Het Expertise Centrum.
Panelleden zijn:
– mevrouw Brigitte van der Burg, lid van de Tweedekamer voor de VVD
– mevrouw Marleen Stikker, directeur van de Waag Society
– de heer Johan Hakkenberg, Directeur RDW.
18.00 Informele netwerkborrel
19.00 Einde
De stellingen:
Stelling 1: transparantie
Open data is hét middel voor de burger om de overheid te controleren.
Het gedachtegoed rondom open data is komen overwaaien uit de Verenigde Staten, waar de regering van Obama de transparantie van het eigen bestuur voor de burger groter wil maken. Bekende site is www.data.gov. waar allerlei gegevens worden ontsloten.
In Europa is in 2003 al de richtlijn Hergebruik Overheidsinformatie geïmplementeerd. Deze richtlijn richtte zich niet zozeer op transparantie van bestuur, maar op economisch hergebruik van overheidsdata. Deze richtlijn is in Nederland (desondanks) geïmplementeerd in de Wet Openbaarheid van Bestuur.
Inmiddels is Europa bezig met een herziening van de richtlijn Hergebruik en wil minister Donner de WOB aanpassen om hergebruik van overheidsdata makkelijker mogelijk te maken. Onder andere een belangrijk punt van aandacht zijn de leveringskosten die overheden in rekening brengen.
Inmiddels is dit jaar in Nederland ook een open data portaal van de overheid geopend. Door minister Donner, en ironisch genoeg, precies op de dag dat ook de miljoenennota lekte op Internet. De data die via het portaal worden ontsloten bieden de burger, of althans groeperingen en individuen die deze data kunnen analyseren, de mogelijkheid het overheidsbestuur te controleren. Meer transparantie van de overheid dus, en meer mogelijkheden voor de burger om de overheid te controleren.
Stelling 2: Economisch gewin
De verwachtingen rondom de economische opbrengsten zijn (te) hoog gespannen.
Terwijl open data in de VS en andere landen veel meer in relatie wordt gebracht met transparantie en openbaarheid van bestuur, wordt in Europa vooral het accent gelegd op economisch gewin. Minister Verhagen is zeer enthousiast. De schat aan overheidsdata leent zich, volgens hem, goed voor innovaties en dat gaat veel bedrijvigheid en banen opleveren.
De enthousiaste verwachtingen lijken een beetje getemperd geworden door de resultaten tot nu toe. De bekende successen zijn tot nu toe diensten als Buienradar en Car Tracks, maar veel nieuwe diensten lijken er nog niet bij te komen. Ieder zichzelf respecterende stad heeft inmiddels wel een open data wedstrijd georganiseerd waar allerlei apps mogen worden ontwikkeld, maar veel verder dan een WC-finder, Where is my bike en Snelste Pontje is men (nog) niet gekomen.
De vraag is dus, of die overheidsdata in economische zin wel zo waardevol zijn als iedereen wil doen geloven. Zitten de opbrengsten niet veel meer in maatschappelijke effecten van apps die worden ontwikkeld, of in besparingen die binnen de overheid zelve mogelijk zijn door buitenstaanders diensten te laten ontwikkelen?
Stelling 3: Privacy
Het koppelen en combineren van opengestelde data leidt tot onbeheersbare risico’s voor de privacy.
Nederland is bekend (en ook wel een beetje berucht) om zijn aandacht voor privacybescherming. Recent is het Electronisch Patienten Dossier om die reden politiek gesneuveld. Wat dan te denken van het openstellen van allerlei databestanden aan partijen buiten de overheid, die vervolgens allerlei op voorhand niet te voorziene koppelingen gaan leggen, waardoor ongewenste informatieprofielen van burgers, bedrijven, maar ook gebouwen, buurten e.d. ontstaan.
De WRR heeft recentelijk met haar rapport over de iOverheid gewaarschuwd voor een overheid die zonder goede spelregels allerlei informatiesystemen ontwikkelt en koppelt voor eigen gebruik, waarop de burger geen invloed meer uit kan oefenen. Een grootschalige beweging om diezelfde overheidsdata open te stellen zou wel eens een versterkend effect kunnen hebben en leiden tot onbeheersbare risico’s voor de privacy van de burger.
